Niekiedy w obrębie błon śluzowych jamy ustnej robią się małe, okrągłe, płytkie i bolesne nadżerki, które otacza obwódka o żywoczerwonej barwie. Po kilku dniach pokrywają się białym, szarym lub żółtym nalotem. Zmiany te określa się mianem aft. Wśród aft w jamie ustnej wyróżnia się: afty Mikulicza, czyli afty małe, afty opryszczkopodobne oraz afty Suttona, czyli afty duże1. Dzisiaj skupimy się na tych ostatnich. Czym charakteryzują się afty Suttona? Jakie są przyczyny powstawania aft dużych i jak z nimi walczyć? Odpowiadamy!
Afty Suttona – co to za rodzaj aft i jakie dają objawy?
Afty Suttona to tzw. duże afty, określane również jako nawracające okołogruczołowe martwicze zapalenie błony śluzowej. Występują stosunkowo rzadko, jednak mają ciężki przebieg. Wykwit stanowi bolesne owrzodzenie o wielkości zwykle 1-2 cm2, choć zdarzają się też afty duże na 3 cm. Owrzodzenia na ogół występują pojedynczo, choć może ich być kilka, wtedy tworzą skupisko3. Aftom oprócz typowych dla nich objawów, jak dolegliwości bólowe, stan zapalny, mrowienie i pieczenie, towarzyszą także symptomy ogólne typu osłabienie, stan podgorączkowy, trudności w mówieniu oraz połykaniu pokarmów i piciu2.
Jeśli chodzi o miejsce występowania aft Suttona, to nie ma reguły. Mogą robić się w każdym obszarze błony śluzowej jamy ustnej: na podniebieniu, po wewnętrznej stronie policzka, na wardze czy nawet na dziąśle lub języku1.
Proces gojenia aft Suttona trwa od 10 do nawet 40 dni. Mogą pozostawiać blizny i często nawracać3.
Najczęstsze przyczyny pojawiania się aft
Bezpośrednią przyczyną aft mogą być miejscowe zaburzenia układu immunologicznego. Wśród czynników predysponujących do ich rozwoju wymienia się m.in. takie jak1:
- urazy mechaniczne powstałe w wyniku: przygryzienia tkanek, skaleczenia podczas jedzenia, zbyt mocnego mycia zębów, spożywania twardych pokarmów o ostrych brzegach, noszenia aparatu ortodontycznego lub protezy zębowej (źle dopasowanej);
- obniżona odporność organizmu;
- osłabienie i zmęczenie;
- tocząca się w organizmie infekcja;
- niedobór witamin i składników mineralnych (np. żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12).
U dzieci najczęstszą przyczyną powstawania aft jest niewłaściwa higiena jamy ustnej oraz złe nawyki (np. podawanie brudnego smoczka)1.
Kiedy afty lubią nawracać? Przyczyny aft nawracających
Zdarza się i to nawet dosyć często, że afty Suttona wykazują tendencję do nawrotów. Ich źródłem w takim przypadku może być przede wszystkim jakaś choroba ogólnoustrojowa. Schorzenia sprzyjające powstawaniu aft to m.in. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Problem mogą stanowić też zaburzenia hormonalne lub nietolerancje pokarmowe2.
Nawracające afty zawsze wymagają dalszej diagnostyki. Lekarz może zlecić pobranie wycinka do przeprowadzenia weryfikacji histopatologicznej zmiany w celu wykluczenia choroby nowotworowej2.
Leczenie aft – sposoby na owrzodzenia w jamie ustnej
Na afty Suttona polecane są przede wszystkim leki do stosowania miejscowego o przeciwzapalnym i przeciwbólowym działaniu, które działają znieczulająco i łagodząco. Preparaty tego typu doskonale odkażają jamę ustną, w dodatku przyspieszają gojenie się zmian, choć pamiętajmy, że afty mają samoograniczający się charakter1.
Wsparcie dla farmakoterapii w przypadku leczenia aft Suttona mogą stanowić domowe sposoby takie jak1:
- smarowanie zmian naturalnym żelem aloesowym lub olejkiem z drzewa herbacianego;
- robienie płukanek wody z solą lub naparem ziołowym z rumianku, szałwii lub łopianu lekarskiego;
- unikanie pokarmów kwaśnych, słonych i ostrych oraz gorących.
Jeśli zauważymy, że pomimo domowego leczenia afty nie goją się w ciągu miesiąca, wtedy warto skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub stomatologiem.
Bibliografia:
- Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie (dostęp: 2023.03.25.)).
- Antoniv R., Lipska W., Kęsek B. i in., Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa, Nowa Stomatologia, 3, 2014.
- Szeląg N., Afty – występowanie i leczenie, Praca z pacjentem, 1/2017.
